संस्कृत-हिन्दी व्यावहारिक शब्दावली
पठन सेटिंग्स
- संस्कृत व्यवहारिक शब्दावली
- लेखकः -- चन्द्रदेव त्रिपाठी
अन्नवर्ग (अन्नों के नाम)
[सम्पाद्यताम्]अणुः | बासमती चावल |
अन्नम् | अन्न |
आढ़की | अरहर |
कलायः | मटर |
कोद्रवः | कोदो |
गोधूमः | गेहूँ |
चणकः | चना |
चणकचूर्णम् | वेसन |
चूर्णम् | आँटा |
तण्डुलः | चावल |
तिलः | तिल |
द्विदलम् | दाल |
धान्यम् | धान |
प्रियंगुः | बाजरा |
मसूरः | मसूर |
माषः | उड़द |
मिश्रचूर्णम् | मिस्सा आटा |
मुद्गः | मूँग |
यवः | जौ |
यवनालः | ज्वार |
रसवती | रसोई |
वनमुद्गः | लोभिया |
व्रीहिः | धान |
शस्यम् | अन्न (खेत में विद्यमान) |
श्यामाकः | सावां |
सर्षपः | सरसों |
आयुध वर्ग (अस्त्रों शस्त्रों के नाम)
[सम्पाद्यताम्]आयुधम् | शास्त्र-अस्त्र |
आयुधागारम् | शास्त्रागार |
आहवः | युद्ध |
कबन्धः | धड़ |
करबालिका | गुप्ती |
कारा | जेल |
कार्मुकम् | धनुष |
कौक्षेयकः | कृपाण |
गदा | गदा |
छुरिका | चाकू |
जिष्णुः | विजयी |
तूणीरः | तूणीर |
तोमरः | गँड़ासा |
धन्विन् | धनुर्धर |
प्रहरणम् | शस्त्र |
प्रासः | भाला |
वर्मन् | कवच |
विशिखः | बाण |
वैजयन्ती | पताका |
शरव्यम् | लक्ष्य |
शल्यम् | वर्छी |
सायुंगीनः | रणकुशल |
सादिन् | घुड़सवार |
हस्तिपकः | हाथीवान |
सर्वनाम वर्ग
[सम्पाद्यताम्]कदा | कब |
यदा | जब |
सदा (सर्वदा) | हमेशा |
एकदा | एक समय |
तदीयः | उसका |
यदीयः | जिसका |
परकीयः (अन्यदीयः) | दूसरे का |
उपरि | ऊपर |
अधः | नीचे |
अग्रे, (पुरः, पुरस्तात्) | आगे (पश्चात्, पीछे) |
बहिः | बाहर |
अन्तः | भीतर |
उपरि-अधः | ऊपर-नीचे |
इदानीम्, (सम्प्रति, अधुना) | अब, इस समय |
आत्मीयः (स्वकीयः,स्वीयः ) | अपना |
शीघ्रम् | जल्दी |
शनैः शनैः | धीरे-धीरे |
महत् | महान् |
कुर्वत् | करता हुआ |
पठत् | पढता हुआ |
ददत् | देता हुआ |
गमिष्यत् | जाने वाला |
कुर्वत् | करता हुआ |
ददत् | देता हुआ |
गमिष्यत् | जाने वाला |
पठत् | पढता हुआ |
सद्यः | तत्काल (अतिशीघ्र) |
पुनः | फिर |
अद्य | आज |
अद्यैव | आज ही |
आद्यापि | आज भी |
श्वः | आने वाला कल |
ह्यः | बीता हुआ कल |
परश्वः | आने वाला परसों |
ह्यश्वः | गया हुआ परसों |
प्रपरश्वः | आने वाला नरसों |
प्रह्यश्वः | बीता हुआ नरसों |
पुनः पुनः | बार-बार |
युगपत् | एक ही समय में |
सकृत् | एक बार |
असकृत् | अनेक बार |
पुरा, प्राक् | पहिले |
पश्चात् | पीछे |
अथ, अनन्तरम् | इसके बाद |
कियत् कालम् | कब तक |
एतावत् कालम् | अब तक |
तावत् कालम्—तब |
धातु वर्ग
[सम्पाद्यताम्]अभ्रकम् | अभ्रक |
आयसम् | लोहा |
इन्द्रनीलः | नीलम |
कार्तस्वरम्, हाटक | सोना |
कांस्यम् | कांसा |
कांस्यकूटः | कसकूट |
गन्धकः | गन्धक |
चन्द्रलौहम् | जर्मन सिल्वर |
ताम्रकम् | ताँबा |
तुत्थाञ्जनम् | तूतिया |
निष्कलंकायसम् | स्टेनलेस स्टील |
पारदः | पारा |
पीतकम् | हरताल |
पीतलम् | पीतल |
पुष्परागः | पुखराज |
प्रवालम् | मूँगा |
मरतकम् | पन्ना |
माणिक्यम् | चुन्नी |
मौक्तिकम् | मोती |
यशदम् | जस्ता |
रजतम् | चाँदी |
वैदूर्यम् | लहसुनिया |
सीसम् | सीसा |
स्फटिका | फिटकरी |
हीरकः | हीरा |
सर्वनाम वर्ग
[सम्पाद्यताम्]अत्र | यहाँ |
तत्र | वहाँ |
कुत्र | कहाँ |
यत्र | जहाँ |
अन्यत्र | दूसरी जगह |
सर्वत्र | सब जगह |
उभयत्र | दोनों जगह |
अत्रैव | यहीं पर |
तत्रैव | वहीं पर |
यावत् | जितना |
तावत् | उतना |
एतावत्, (इयत्) | इतना |
कियत् | कितना |
इतः | यहाँ से |
ततः | वहाँ से |
कुतः | कहाँ से |
यतः | जहाँ से |
इतस्ततः | इधर-उधर |
सर्वतः | सब ओर से |
उभयतः | दोनों ओर से |
कुत्रापि | कहीं भी |
तत्रापि | उसमें भी |
यत्र-कुत्रापि | जहाँ कहीं भी |
कुतश्चित् | कहीं से |
कदाचित् | कभी |
क्व | कब |
क्वापि | कभी भी |
तदा, तदानीम् | तब, उस समय |
कृषि वर्ग
[सम्पाद्यताम्]उर्वरा | उपजाऊ |
ऊषरः | ऊसर |
कणिशः | बाल |
कोटिशः | धुर्मुश |
कृषिः | खेती |
कृषियन्त्रम् | खैती का औजार |
कृषीवलः | किसान |
क्षेत्रम् | खेत |
खनित्रम् | फावड़ा |
खनियन्त्रम् | ट्रैक्टर |
खलम् | खलिहान |
खाद्यम् | खाद |
तुषः | भूसी |
तोत्त्रम् | चाबुक |
दात्रम् | दँराती |
पलालः | पराल |
फालः | हल की फाल |
बुसभ् | भूसा |
मृत्तिका | मिट्टी |
लाड़्गलम् | हल |
लोष्टम् | ढेला |
लोष्टभेदनः | मुँगरी, पटरा |
वसुधा | पृथ्वी |
शाद्वलः | शस्य श्यामल |
सीता | जुती भूमि |
क्रीडासन वर्ग (खेल सम्बन्धी नाम)
[सम्पाद्यताम्]आसन्दिका | कुर्सी |
उपस्करः | फर्नीचर |
कन्दुकः | गेंद |
काष्ठपरिष्करः | रैकेट |
काष्ठमंजूषा | आलमारी |
काष्ठासनम् | बेंच |
क्रीडाप्रतियोगिता | मैच |
क्षेपककन्दुकः | वालीवाल |
खट्वा | खटिया |
जालम् | नेट |
निर्णायकः | रेफरी |
निवारः | निवाड़ |
पत्रिक्रीड़ा | बैटमिंटन |
पर्पः | चारों ओर मुड़ने वाली कुर्सी |
पर्यंङ्कः | सोफा |
पल्यङ्कः | पलंग |
पादकन्दुकः | फुटबाल |
पुस्तकाधानम् | बुकरैंक |
प्रक्षिप्त कन्दुक-क्रीडा | टेनिस का खेल |
फलकम् | मेज |
मञ्जूषा | संदूक, पेटी |
यष्टि-क्रीड़ा | हाकी का खेल |
लेखनपीडम् | डेस्क |
संवेशः | स्टूल |
पत्रिन् | चिड़िया |
दिक्काल वर्ग (समय सम्बन्धी नाम)
[सम्पाद्यताम्]अपराह्नः | तीसरा पहर |
उदीची | उत्तर |
कला | मिनट |
काष्ठा | दिशा |
घटिका | घड़ी |
दक्षिणा | दक्षिण |
दिवसः | दिन |
दिवा | दिन में |
नक्तम् | रात में |
निदाघः | ग्रीष्म ऋतु |
निशीथः | आधी रात |
पराह्नः | दोपहर के बाद का समय |
पूर्वाह्नः | दोपहर के पहले का समय |
प्रत्यूषः | प्रातः |
प्रदोषः | सूर्यास्त समय |
प्रतीची | पश्चिम |
प्राची | पूर्व |
प्रावृष् | वर्षा काल |
मध्याह्नः | दोपहर का समय |
रात्रिन्दिवम् | दिन-रात |
वादनम् | बजे |
विकला | सेकेण्ड |
विभावरी | रात |
वेला | समय |
हीरा | घण्टा |
देव वर्ग (देवता सम्बन्धी नाम)
[सम्पाद्यताम्]अच्युतः | विष्णु |
असुरः | राक्षस |
कृतान्तः | यम |
कृशानुः | अग्नि |
त्रयम्बकः | शिव |
नाकः | स्वर्ग |
पविः | वज्र |
पीयूषम् | अमृत |
पुष्पधन्वन् | कामदेव |
पौलोमी | इन्द्राणी |
प्रचेतस् | वरूण |
मनुष्यधर्मन | कुबेर |
मातरिश्वन् | वायु |
लक्ष्मीः | लक्ष्मी |
वेधस् | ब्रह्मा |
शतक्रतुः | इन्द्र |
शार्वाणी | पार्वती |
सुरः | देवता |
सेनानीः | कार्तिकेय |
प्रपितामही | परदादी |
प्रमातामहः | परनाना |
प्रमातामही | परनानी |
पुत्री, आत्मजा | पुत्री |
पौत्रः | पोता |
प्रतिवेशी | पड़ोसी |
श्वसुरः | श्वसुर |
सम्बन्धिन् | समधी |
साध्वी | पतिव्रता |
सौभाग्यवती | सोहागिन |
स्वसृ | बहिन |
गर्भिणी | गाभिन |
सैन्यवर्ग
[सम्पाद्यताम्]अग्निचूर्णम | बारूद |
आग्नेयास्त्रम् | बम |
आग्नेयास्त्रक्षेपः | बम फेंकना |
एकपरिधानम् | एकवेष, यूनिफार्म |
गुलिका | गोली |
जलपरमाण्वस्त्रम् | हाइड्रोजन बम |
जलान्तरिपोतः | पनडुब्बी |
धूमास्रम् | टीयर गैस |
नौसेनाध्यक्षः | जलसेनापति |
पदातिः | पैदल सेना |
परमाण्वस्त्रम् | एटम बम |
पोतः | पोत |
भुशुण्डिः | बन्दूक |
भूसेनाध्यक्षः | भू-सेनापति |
युद्धपोतः | लड़ाई का जहाज |
युद्ध विमानम् | लड़ाई का विमान |
रक्षिन् | सिपाही |
लघुभुशुण्डिः | पिस्तौल |
वायुसेनाध्यक्षः | वायुसेनापति |
विमानम् | विमान |
शतघन्नी | तोप |
शिरस्त्रम् | लोहे का टोप |
सैनिकः | फौजी आदमी |
सैन्यवेषः | वर्दी |
सम्बन्धसूचक शब्दाः
[सम्पाद्यताम्]अग्रजः | बडा भाई |
अनुजः, निष्ठसहोदरः | छोटा भाई |
अरिः | दुश्मन |
आत्मजः | पुत्र |
आत्मजा | पुत्री |
आलिः | सखी |
आवुत्तः | बहनोई |
उपपतिः | जार |
गणिका | वेश्या |
जनकः | पिता |
जननी | माता |
जामाता | दामाद |
दूती | दूती |
देवरः | देवर |
ननान्दृ (ननान्दा) | ननद |
नप्तृ (नप्ता) | नाती |
पतिः | पति |
पितामहः | दादा |
पितामही | दादी |
पितृव्यपुत्रः | चचेरा भाई |
पितृव्यः | चाचा |
पितृव्यपत्नी | चाची |
प्रपौत्रः, प्रपौत्री | पतोतरा (तरी) |
परिचारिका | नौकरानी |
प्रपितामहः | परदादा |
पौत्री | पोती |
पितृष्वसृ (पितृष्वसा) | फूआ |
पितृष्वसृपतिः | फूफा |
पैतृष्वस्रीयः | फुफेरा भाई |
बन्धुः | रिश्तेदार |
भागिनेयः | भानजा |
भृत्यः | नौकर |
भ्रात्रीयः | भतीजा |
भातृसुता | भतीजी |
मातामहः | नाना |
मातामही | नानी |
मातुलः | माना |
मातुली | मामी |
मातृष्वसृपतिः | मौसा |
मातृष्वस्रीयः | मौसेरा भाई |
मातृष्वसृ | मौसी |
यातृ | देवरानी |
योषितः | स्त्री |
वयस्यः | मित्र |
विश्वस्ता | रण्डा |
वृद्धप्रपितामहः | वृद्धपरनाना |
श्यालः | साला |
श्वश्रूः | सास |
नाट्यवर्ग (नाटक सम्बन्धी नाम)
[सम्पाद्यताम्]अवरोहः | उतार |
आरोहः | चढ़ाव |
कोणः | मिजराव |
जलतरङ्गः | जलतरङ्ग |
डिण्डिमः | ढिढोरा |
ढौलकः | ढोलक |
तन्त्रीकवाद्यम् | पियानो |
तानपूरः | तानापूरा |
तारः | तीव्रस्वर |
तूर्यम् | तुरही |
दुन्दुभिः | नगाड़ा |
नवरसाः | नवरस |
पटहः | ढोल |
मञ्जीरम् | मंजीरा |
मध्यः | मध्यम स्वर |
मनोहारिवाद्यम् | हारमोनियम् |
मन्द्रः | कोमल स्वर |
मुरजः | तबला |
मुरली | बाँसुरी |
वादित्रगणः | बैण्ड |
वीणावाद्यम् | बीनबाजा |
सप्तस्वराः | सात स्वर |
सारङ्गी | वायोलिन, सारंगी |
संज्ञाशंखः | विगुल |
पक्षिवर्ग
[सम्पाद्यताम्]कीरः | तोता |
कुक्कुटः | मुर्गा |
कुलायः | घोंसला |
कौशिकः | उल्लू |
खञ्जनः | खञ्जन |
गृध्रः | गिद्ध |
चकोरः | चकोर |
चटका | चिड़िया (गौरैया) |
चक्रवाकः | चकवा |
चातकः | चातक |
चाषः | नीलकण्ठ |
चिल्लः | चील |
टिट्टिभिः | टिटिहीर |
तित्तिरः | तीतर |
दार्वाघाटः | कठफोड़ा |
ध्वाङ्क्षः | कौआ |
परभृतः | कोयल |
पारावतः | कबूतर |
बकः | बकुला |
बर्हिन् | मोर |
मरालः | हंस |
लावः | बटेर |
वर्तकः | बतख |
वरटा | हंसी |
शलभः | टिड्डी, पतंगा |
श्येनः | बाज |
षट्पदः | भौंरा |
सरघा | मधुमक्खी |
सारसः | सारस |
सारिका | मैना |
पशुवर्ग (पशुओं के नाम)
[सम्पाद्यताम्]उष्ट्र‚ क्रमेलकः | ऊट |
कच्छपः | कछुआ |
कर्कटः ‚ कुलीरः | केकड़ा |
श्वानः, कुक्कुरः‚ सारमेयः | कुत्ता |
सरमा‚ शुनि | कुतिया |
कंगारुः | कंगारू |
कर्णजलोका | कनखजूरा |
शशकः | खरगोश |
गो, धेनुः | गाय |
खड्.गी | गैंडा |
श्रृगालः‚ गोमायुः | गीदड (सियार) |
चिक्रोडः | गिलहरी |
कृकलासः | गिरगिट |
गोधा | गोह |
गर्दभः, रासभः‚ खरः | गधा |
अश्वः, सैन्धवम्‚ सप्तिः‚ वाजिन्‚ हयः रथ्यः | घोड़ा |
मूषकः | चूहा |
तरक्षुः, चित्रकः | चीता |
चित्ररासभः | चित्तीदार घोड़ा |
छुछुन्दरः | छछूंदर |
गृहगोधिका | छिपकली |
चित्रोष्ट्र | जिराफ |
मृगः | हिरन |
नकुलः | नेवला |
गवयः | नीलगाय |
वृषभः ‚ उक्षन्‚ अनडुह | बैल |
मर्कटः | बन्दर |
व्याघ्रः‚ द्वीपिन् | बाघ |
अजा | बकरी |
अजः | बकरा |
वनमनुष्यः | बनमानुष |
मार्जारः, बिडालः | बिल्ली |
भल्लूकः | भालू |
महिषी | भैस |
महिषः | भैंसा |
वृकः | भेंडिया |
मेषः | भेंड |
उर्णनाभः‚ तन्तुनाभः‚ लूता | मकड़ी |
मकरः ‚ नक्रः | मगरमच्छ |
मत्स्यः‚ मीनः‚ झषः | मछली |
दर्दुरः‚ भेकः | मेंढक |
लोमशः | लोमडी |
सिंहः‚ केसरिन्‚ मृगेन्द्रः‚ हरिः | शेर |
सूकरः‚ वराहः | सुअर |
शल्यः | सेही |
हस्ति, करि, गजः | हाथी |
तरक्षुः | तेंदुआ |
जलाश्वः | दरियाई घोड़ा |
वस्त्राणां नामानि (वस्त्रों के नाम)
[सम्पाद्यताम्]अंगरक्षिका | अंगरखा |
उनी वस्त्र | रांकवम् |
ओढनी | प्रच्छदपटः |
कंबल | कम्बलः |
कनात | काण्डपटः, अपटी |
कपड़ा | वस्त्रम्, वसनम्, चीरम् |
कमरबन्द | रसना, परिकरः, कटिसूत्रम् |
कुरता | कंचुकः, निचोलः |
कोट | प्रावारः |
गात्रमार्जनी | अंगोछा |
गद्दा | तूलसंतरः |
गलेबन्द | गलबन्धनांशुकम् |
चादर | शय्याच्छादनम्, प्रच्छदः |
जांघिया | अर्धोरुकम् |
जाकेट | अंगरक्षकः |
मोजा | पादत्राणम् |
रजाई | तूलिका, नीशारः |
रुई | कार्पासः, तूलः |
सलवार | स्यूतवरः |
साड़ी | शाटिका |
जूता | उपानह |
तकिया | उपधानम् |
दरी | आस्तरणम् |
दुपट्टा | उत्तरीयम् |
धोती | अधोवस्त्रम्, धौतवस्त्रम् |
नाइटड्रेस | नक्तकम् |
नायलोन का | नवलीनकम् |
पगड़ी | शिरस्त्रम्, उष्णीषम् |
परदा | यवनिका, तिरस्करिणी |
पायजामा | पादयामः |
पेटीकोट | अन्तरीयम् |
पैंट | आप्रपदीनम् |
बिछौना | शैय्या |
ब्लाउज | कंचुलिका |
मरेठा (टोपी) | शिरस्त्राणम् |
रेशमी | कौशेयम् |
शेरवानी | प्रावारकम् |
तक्षणी | बसुला |
तैलकारः, तैलिकः | तेली |
तुन्दिलः | पेटू |
त्वष्टा, स्थपतिः, | बढई |
द्यूतकरः | जुआरी |
नापितः, क्षौरिकः | नाई |
निर्णेजकः | ड्राई क्लीनर |
नीली | नील |
अजाजीवः | गड़रिया |
अनुपदीना | गमबूट |
अन्त्यजः | हरिजन |
उपानह | जूता |
कुलालः | कुम्हार |
चर्मकारः | चमार |
चर्मप्रभेदिका | जूता सीने की सूई |
तस्करः | चोर |
पादुका | चप्पल |
शस्त्रमार्जकः, असिजीवी | शाण्डवाला |
शौण्डिकः | मांसविक्रेता |
शौल्विकः | तांबे के बर्तन बनाने वाला |
सूचिका | सूई |
सूत्रम् | धागा |
स्थापितः | बढ़ई |
सौचिकः, सूचकः | दर्जी |
स्वर्णकारः | सुनार |
प्रैस्यः | चपरासी |
मायाकारः | जादूगर |
मार्जनी | झाड़ू |
मालाकारः | माली |
मृगयुः | शिकारी |
मृगया | शिकार |
लेपकः | पुताई वाला |
शाकुनिकः | बहेलिया |
संमार्जकः | भंगी |
शैल वर्ग (पर्वत सम्बन्धी)
[सम्पाद्यताम्]अद्रिः | पर्वत |
अद्रिद्रोणी | घाटी |
अधित्यका | पठार |
उत्सः | सोता |
उपत्यका | तराई |
खानिः | खान |
गह्वरम् | गुफा |
ग्रावा | पत्थर |
दरीं | दर्रा |
निकुञ्जः | झाड़ी |
निर्भरः | पहाड़ी नाला |
प्रपातः | झरना |
शिला | चट्टान |
श्रृङ्गम् | चोटी |
हिमसरित् | ग्लेशियर (बर्फीला) |
पुर वर्ग
[सम्पाद्यताम्]अट्टः | अटारी |
अन्तः पुरम् | रनिवास |
अजिरम् | आँगन |
अलिन्दः | घर के बाहर का चबूतरा |
आपणः | दूकान |
उटजः | झोपड़ी |
उपवेशगृहम् | ड्राइंग रूम |
कुटी | कुटिया |
कोटपालिका | कोतवाली |
गोपुरम् | मुख्यद्वार |
आमः | गाँव |
चतुःशालम् | चारों ओर मकान बीच में आँगन |
चतुष्पथः | चौक, चौराहा |
चत्वरम् | चबूतरा |
जनमार्गः | रास्ता |
त्रिभूमिकः | तिमंजिला |
द्वारम् | द्वार |
द्विभूमिकः | दुमंजिला |
दृढ़मार्गः | पक्की सड़क |
नगराध्यक्षः | म्युनिसिपल चेयरमैन |
नगरपालिका | म्युनिसीपैलिटी |
नगरम् | शहर |
नगरी | कस्बा |
निगमः | कार्पोरेशन |
निश्रेणिः | सीढ़ी काठ आदि की |
पथिकालयः | मुसाफिरखाना |
पुरोद्यानम् | पार्क |
प्रपा | प्याऊ |
प्राकारः | परकोटा |
प्रासाद | महल |
भवनम् | मकान |
भाण्डागारम् | स्टोररूम |
भित्तिः | दीवार |
भोजन गृहम् | डाइंगरूम |
मण्डपः | मण्डप |
महाहट्टः | मण्डी |
मार्गः | सड़क |
मृन्मार्गः | कच्ची सड़क |
रथ्या | चौड़ी सड़क |
रक्षिस्थानम् | थाना |
राजमार्गः | मुख्य सड़क |
वलभी | छज्जा |
विपणिः | बाजार |
वीथिका | गली, गैलरी |
वेदिका | वेदी |
वृत्तिः | बाड़, घेरा |
सोपानम् | सीढ़ी |
स्नानागारम् | बाथरूम |
निगमाध्यक्षः | मेयर |
पुष्पवर्ग (फूलों के नाम)
[सम्पाद्यताम्]इन्दीवरम् | नीलकमल |
कणिकारः | कनेर |
कह्लारम् | सफेद कमल |
कुन्दम् | कुन्द |
कुमुदम् | श्वेत कमल |
कुमुदनी | कुमुद की लता |
कुवलयम् | नीलकमल |
कोकनदम् | लाल कमल |
जपापुष्पम् | जवाकुसुम |
नलिनी | पद्मसमूह |
नवमालिका | नेवारी |
पुण्डरीकम् | सफेद कमल |
प्रसूनम् | फूल |
बकुलः | मौलसरी |
बन्दुकः | दुपहरिया |
मकरन्दः | पराग |
मल्लिका | बेला |
मालती | चमेली |
यूथिका | जूही |
शेफालिका | हरसिंगार |
स्तबकः | गुलदस्ता |
स्थलपद्मम् | गुलाब |
पात्राणां नामानि
[सम्पाद्यताम्]उखा | सास पैन |
उदंचनम् | बाल्टी |
उद्ध्मानम् | स्टोव |
ऋजीषम् | तवा |
कटोरम् | कटोरा |
कसोरिका | कटोरी |
करकः | लोटा |
काचघटी | जार (कांच का) |
काचचषकः | कांच का गिलास |
कंसः | गिलास |
घटः, कुम्भः | घड़ा |
चमसः | चम्मच |
चषकः | प्याला |
चषकः | गिलास |
दर्वी | करछुल |
द्रोणिः, द्रोणी | टब (पानी का ) |
धिषणा | तसला |
पिष्ठपचनम् | तई, जलेबी आदि पकाने की |
वारिधिः | कण्डाल |
शरावः | प्लेट |
सन्दंशः | चिमटा |
स्थालिका | थाली |
स्थाली | पतीली |
स्वेदिनी, कटाहः | कडाही |
हसन्ती | अंगीठी |
हस्तधावनी, | चिलमची |
शिल्पसूचक शब्दाः (शिल्पसम्बन्धी)
[सम्पाद्यताम्]अयसम् | लोहा |
अयोधनः | हथौड़ी |
अश्मचूर्णम् | सीमेन्ट |
आवधिः | वर्मा |
इष्टकः | ईंट |
उपक्षुरम् | सेफ्टीरेजर |
उपहासचित्रम् | कार्टून |
ऐन्द्रजालिकः, आहितुण्डिकः | मदारी |
करपत्रम् | आरी |
कर्तरी | कैंची |
कंकतकृत् | कंघावाला |
कर्मकरः, भारवाहः | मजदूर |
कर्णमलनिस्सारकः | कान का मैल निकालने वाला |
कर्णधारः, कैवर्तः, नाविकः | मल्लाह |
कुशीलवः | चारण |
काचकंकणविक्रेता | चुडिहार |
कारुः | शिल्पी |
कुलिकः | शिल्पिसंघ का अध्यक्ष |
क्षुरम् | छूरा |
क्षुरकम् | ब्लेड |
कृषकः, कृषीबलः | किसान |
कुम्भकारः | कुम्हार |
चर्मकारः | चमार |
चित्रकारः | चित्रकार, पेण्टर |
जलवाहः, कहारः | कहार |
डिण्डिमः | ढिढोरा पीटने वाला |
तन्तुवायः | जुलाहा |
प्रतीहारः | दरवान |
पादूरञ्जकः | पालिश |
भस्त्रा | धौंकनी |
भर्जरः, भृष्टकारः | भडभूजा |
भ्राष्ट्रम | भाड़ |
भृत्यः, प्रैष्यः, किंकरः | नौकर |
मालाकारः | माली |
यन्त्रम् | मशीन |
यान्त्रिकः | मिस्त्री, मैकेनिक |
रंजकः | रंगरेज |
रजकः | धोबी |
रसयन्त्रम् | कोल्हू |
लेपकः, सुधाजीवी | लेप लगानेवाला |
लौहकारः | लोहार |
व्रश्चनः | छेनी |
वर्तिका | ब्रश |
वेतनम् | वेतन |
विपणिकः, आपणिकः | दूकानदार |
वीणावादकः, वैणिकः | सितारिया |
वंचकः | ठग |
वामनः | बौना |
व्याधः | शिकारी |
शस्त्रमार्जः | धार धरने वाला |
शाकविक्रेता | खटिक |
शिल्पी, कारुकः | कारीगर |
शिल्पशालः | फैक्टरी |
श्वपचः | मेहतर |
पालक | पालक्या, पालकी |
पत्तागोभी | शाकप्रभेदः/हरितम् |
प्याज | पलाण्डुः |
फूलगोभी | गोजिह्वा |
बैंगन | बृन्ताकम्, भन्टाकी |
सोंठ | शुंठी |
सौंफ | मधुरा |
सिंहाड़ा | श्रृंगाटकम् |
हल्दी | हरिद्रा |
हींग | हिंगुः |
व्यापार वर्ग
[सम्पाद्यताम्]अभिकर्तृ | एजेन्ट, आढ़ती |
अभिकरणम् | आढ़त |
अर्घः | भाव, रेट |
अर्घापचितिः | भाव गिरना |
अर्घोपचितिः | भाव बढ़ना |
आयकरः | इनकम टेक्स |
आयातः | बाहर से आना |
आयातशुल्कम् | आयात पर चुंगी |
उपहारः | भेंट |
ऋणम् | उधार |
करः | टैक्स |
कितवः | धोखेबाज |
क्रयः | खरीद |
तुला | तराजू |
तोलः | तोल |
तोलनम् | तोलना |
निर्यातः | बाहर जाना |
निर्यातशुल्कम् | निर्यात पर चुंगी |
नैष्किकः | टकसालाध्यक्ष |
न्यासः | धरोहर |
प्राड्विवाकः | वकील |
प्रतिभूः | जामिन |
प्रतिद्वन्दिता | होड़ |
प्रतिश्रुतिः | प्रतिज्ञा |
मन्दायनम् | मंदी |
मुद्रा | सिक्का |
मूलधनम् | पूँजी |
मूल्यम् | मूल्य |
मृत्युपत्रम् | वसीयतनामा |
विक्रयकरः | सेल्सटैक्स |
विनियमः | अदल-बदल |
शणपुटः | बोरा |
शुल्कम् | कमीशन, दलाली |
शुल्काजीवः | दलाल |
शौल्किकः | चुंगी का अध्यक्ष |
पानादि (भक्ष्य एवं मिष्ठान्न वर्ग)
[सम्पाद्यताम्]अभ्यूषः | डबलरोटी |
अवदंशः | चाट |
कन्दुः | केतली |
कफघ्नी | कॉफी |
कूलपी | कुल्फी |
गुल्यः | टॉफी, मीठी गोली |
चायम् | चाय |
चायपात्रम् | चाय का वर्तन, टी पाट |
चायपानम् | चाय-पानी |
जलपानम् | जलपान |
दधिवटकः | दही-बड़ा |
दालमुद्गः | दालमोट |
पक्कवटिका | पकौड़ी |
अपूपः | मालपूआ |
अमृती | इमरती |
अवलेहः | चटनी |
आज्यम् | घी |
कलाकन्दः | कलाकन्द |
कान्दविकः | हलवाई |
किलाटः | खोवा |
कुण्डली | जलेबी |
कूर्चिका | रबड़ी |
कौष्माण्डम् | पेठे की मिठाई |
कृशरः | खिचड़ी |
क्षीरम् | दूध |
गजकः | गजक |
घृतपूरः | घेवर |
तक्रम् | मट्ठा |
दधिकम् | लस्सी |
दुग्धपूपिका | गुलाबजामुन |
नवनीतम् | मक्खन |
पक्कान्नम् | पकवान |
पर्पटी | पपड़ी |
पायसम् | खीर |
पिण्डः | पेड़ा |
पिष्टिका | कचौड़ी |
पूपः | पूआ |
पूपला | फुलकी |
पक्कालुः | आलू की टिकिया |
पिष्टकः | बिस्कुट |
पिष्टान्नम् | पेस्ट्री |
पुलाकः | पुलाव |
भ्रष्टापूपः | टोस्ट |
लवणान्नम् | नमकीन |
व्यञ्जनम् | मसाला, मसालेदार पदार्थ |
सग्धिः | सहभोज |
सपीतिः | टी-पार्टी |
समोषः | समोसा |
सहभोजः | डिनरपार्टी |
सूत्रकः | नमकीन सेव |
पूपिका | पराठा |
पूलिका | पूरी |
मधुमण्ठः | बालूशाही |
मधुशीर्षः | खाजा |
मिष्ठान्नम् | मिठाई |
मिष्ठपाकः | मुरब्बा |
मोदकः | लड्डू |
मोहनभोगः | मोहनभोग |
यवागूः | लपसी |
रसगोलः | रसगुल्ला |
राज्यक्तम् | रायता |
रोटिका | रोटी |
लप्सिका | हलुआ |
वाताशः | बतासा |
शर्करा | शक्कर |
शर्करापालः | शक्करपारा |
शष्कुली | खस्ता पूरी |
शाकः | साग |
सन्तानिका | मलाई |
सन्धितम् | अचार |
सिता | चीनी |
सूत्रिका | सेंवईं |
सूपः | दाल |
संयावः | गुझिया |
हैमी | बर्फी |
ब्राह्मण वर्ग
[सम्पाद्यताम्]अग्रजन्मन | ब्राह्मण |
अध्वरः | यज्ञ |
अनूचानः | सांगवेदज्ञ |
अन्तेवासिन् | शिष्य |
अन्ववायः | वंश |
आस्थानम् | सभागृह |
इष्टापूर्तम् | धर्मार्थ यज्ञादि |
चातुर्वर्ण्यम् | चारों वर्ण |
नियमः | नियम |
पौर्णमासः | पूर्णिमा का यज्ञ |
प्राघुणः | अतिथि, पाहुन |
मस्करिन् | सन्यासी |
यज्वन् | यज्ञकर्ता |
यमः | यम |
वाचंयमः | मुनि |
विपक्षित | विद्वान |
विश्राणनम् | देना |
श्रोत्रियः | वेदपाठी |
सपर्या | पूजा |
सभासद | सदस्य |
समावृतः | स्नातक |
समितिः | समिति |
संसद | लोकसभा |
स्थण्डिलम् | चबूतरा |
शाकम् (सब्जियों के नाम)
[सम्पाद्यताम्]अदरक | आर्द्रकम् |
आलू | आलुः |
आलू बुखारा | आलुकम् |
करेला | कारबेल्लम् |
कांकर | कर्कटी |
करौंदा | आमलकी |
ककडी | कर्कटी |
कोहडा (कद्दू) | कूष्मांडः, तुम्बी |
कटहल | पनसम् |
कुंदरू | कुंदरुः |
खीरा/ककडी | कर्कटी, चर्भटिः |
गवाक्षी | तिल्लिका |
गांजर | गृञ्जनम् |
गोभी | गोजिह्वा |
गांठ गोभी | कन्दशाकम् |
चिचिंढा | चौराई |
चुकन्दर | पालङ्गशाकः |
टमाटर | रक्त वृन्तकम् |
टमाटर | हिण्डीरः |
टिंडा | टिंडिशः |
तोरई | कोशातकी, जालिनी |
धनिया | धान्याकम् |
नींबू | निम्बुकम् |
नींबू | जम्बीरफलं |
नेनुआ | जालिनी |
परवल | पटोलः |
पुदीना | अजगन्धः |
बथुआ | वास्तुकम् |
भिण्डी | भिण्डिका‚ भिण्डकः, रामकोशातकी |
भांटा | भण्टाकी |
मूली | मूलिका, मूलकम् |
मिर्चा/मिर्ची | मरीचम् |
मटर | कलायः |
मेथी | |
मशरूम | छत्राकम् |
लौंग | लवङ्गम् |
लोबिया (बोडा) | वनमुद्गः |
लौकी | कुम्माण्डः |
लौकी | अलाबूः |
लहसुन | लसुनम् |
लौकी (पेठा) | वृहत्फलम् |
शकरकंद | शकरकन्दः |
शिमलामिर्च | महामरीचिका |
शिमलामिर्च | कटुविरा |
शलजम् | शिखामूलं, श्वेतकन्दः |
शतावरी | शतावरी |
साग | शाकम् |
सब्जी | शाकम् |
सेम | शिबिका, सिम्बा |
सहिजन | सुरजनः |
सरपुतिया | |
सरसो | सर्षपः |
सूरन | सूरणः |
सोवा |
शरीरस्य अंगानि (शरीर के अंगों के नाम)
[सम्पाद्यताम्]अधरम् | निचले ओंठ |
अन्त्रम् | आँत |
अभिषम् | माँस |
आस्यम् | मुँह |
उरु | जंघा |
ओष्ठं | उपरी ओंठ |
अंगुल्यः | अँगुली |
अँगुष्ठः | अँगूठा |
कपोलम् | गाल |
कनीनिका | पुतली |
कण्ठः | गला |
कफोणिः | कोहनी |
करभः | कलाई से कनी अँगुली तक |
कुक्षिः, उदरम् | पेट |
केशाः , शिरोरूहः | बाल |
कूर्चम् | दाढ़ी |
गात्रम् | शरीर |
गुल्फः | टखना, पैर के जोड़ की हड्डी |
ग्रीवा | गर्दन |
घ्राणम्, नासिका | नाक |
जत्रु | कंधे की हड्डी |
जानुः | घुटना |
ठुड्डी | चिबुकम् |
जिह्वा, रसना | जीभ |
दन्ताः | दाँत |
दन्तपालि | मसूढे |
पक्ष्म | पलक |
पृष्ठम् | पीठ |
पादः | पैर |
पलितकेशाः | सफेद बाल |
भौंह | भ्रूः |
मुखम् | मुख |
रुधिरम् | खून |
रोम | रोएँ |
लोचनम् | नेत्र |
ललाटम् | मस्तक |
वक्षस्थलम् | सीना |
वसा | चर्बी |
शिखा | चोटी |
शिरस् | सिर |
शिरा | नस |
शुक्रम् | वीर्य |
श्मश्रुः | दाढी, मूँछ |
स्कन्धः | कन्धा |
सीमन्तम् | माँग |
श्रोणिः | कमर |
हस्तः | हाँथ |
हृदयम् | हृदय |
प्रसाधन एवं आभूषण वर्ग
[सम्पाद्यताम्]अंगुलीयकम् , उर्मिका | अंगूठी |
अलक्तकः | लाक्षारस |
आभरणम् | आभूषण |
उद्वर्तनम् | उबटन |
एकावली | एक लडी का हार |
ओष्ठरंजनम् | लिपिस्टिक |
कंकणः , कंकणम् | कंगन |
किंकिणी | घुंघरू |
कज्जलम् | काजल |
कटकः, आवापकः | पहुँची |
कटकः | सोने का कड़ा |
कण्ठाभरणम्, कण्ठिका | कण्ठहार |
कर्णपूरः, कर्णिका | कनफूल |
कुण्डलम् | कान की बाली |
काचवलयः, काचवलयम् | चूडी |
केयूरम्, अंगदम् | बाजूबंद (ब्रेसलेट) |
ग्रैवेयकम् | हसुली |
गन्धतैलम् | इत्र |
चूर्णकम् | पाउडर |
छोलिका | नथ |
तिलकम् | तिलक |
त्रौटकम् | हाथ का तोड़ा |
दन्तचूर्णम् | मंजन |
दन्तधावनम् | ब्रश |
दन्तपिष्टकम् | टूथपेष्ट |
दर्पणः | शीशा |
नखरंजनम् | नेलपालिश |
नासापुष्पम् | नाक का फूल |
नासाभरणम् | नथ, बुलाक |
नूपुरम् | पाजेब |
पत्रलखा | पत्रलेखा |
पादाभरणम् | लच्छा |
प्रसाधनी | कंघी |
फेनिलम् | साबुन |
बिन्दुः | बिन्दी |
मुकुटम् | मुकुट |
मुक्तावली | मोती की माला |
मुद्रिका | अंगूठी (नामांकित) |
मेखला, कांचिः | करधनी |
मेन्धिका | मेंहदी |
रोममार्जनी | ब्रुश |
ललाटाभरणम् | टिकुली |
ललाटिका | टीका |
शरः | क्रीम |
श्रृंगारधानम् | सिंगार दान |
श्रृंगारफलकम् | ड्रेसिंग टेबल |
सिन्दूरम् | सिन्दूर |
स्रज् | पुष्पमाला |
हारः | मोती का हार |
हैमम् | स्नो |
फलानि (फलों के नाम)
[सम्पाद्यताम्]आम्रम्‚ रसालः‚ सहकारः | आम |
द्राक्षाफलम्‚ मृद्वीका | अंगूर |
दाडिमम् | अनार |
आर्द्रालुः | आडू |
अनानासम् | अनानास |
अंजीरम् | अंजीर |
अक्षोटम् | अखरोट |
बीजपूरम्‚ आम्रलम्‚ अमृतफलम् , दृढबीजम् | अमरूद |
आंवला | आमलकम् |
इमली | तिंतिडीकम्‚ तिंतिडी |
केला | कदलीफलम् |
कैंथ | कपित्थ |
कदम्ब | कदम्बम्‚ नीपः |
करौंदा | करमर्दकः |
कत्था | खदिरः |
कंदमूल | कंदमूलम् |
कटहल | पनसम् |
खजूर | खर्जूरम् |
चकोतरा | मधुकर्कटी |
जामुन | जम्बूफलम् |
झरबेरी | |
तरबूज | कलिंगम् |
नींबू | निम्बुकम्, जम्बीरम् |
नारियल | नारिकेलः |
मौसमी (मुसम्मी) | मातुलुंगम् |
महुआ | मधूकः |
मकोय | स्वर्णक्षीरी |
नासपाती | अमृतफलम् |
नारियल | नारिकेलम् |
पपीता | मधुकर्कटी |
फालसा | |
बेर | बदरीफलम् |
बेल | बिल्वम् |
शरीफा | सीताफलम् |
शहतूत | |
सन्तरा | नारंगम् |
सेब | सेवम् |
लीची | लीचिका |
खूबानी | |
खरबूजा | वृत्तकर्कटी |
गूलर | उदुम्बरम् |
चीकू |
class
[सम्पाद्यताम्]उपस्थितः | हाजिर |
कक्षा | क्लास, जमात |
कलमः | कलम |
कागदः | कागज |
कुलपतिः | चांसलर |
घर्षकः | रबड़ |
तूलिका | पेन्सिल |
धारा लेखनी | फाउण्टपेन |
पत्रम् | कागज |
पट्टिका | पट्टी |
परीक्षा | इप्तिहान |
पत्रावली | फाइल |
पाठशाला | विद्यालय |
पाठ्यपुस्तकम् | पाठ्यपुस्तक |
मसीशोषः | सोख्ता |
महाविद्यालयः | कालेज |
मार्जकः | डस्टर |
लेखनीमुखम् | निब |
विद्यालयः | स्कूल |
विवादः | झगड़ा |
विश्वविद्यालयः | यूनिवर्सिटी |
वेष्टनम् | बस्ता |
श्यामफलकः | ब्लैक बोर्ड |
सतीर्थ्यः | सहपाठी |
समयसारिणी | टाइम टेबिल |
सुलेखः | अच्छा लेख |
संचालकः | डाइरेक्टर |
संचिका | कॉपी |
वैश्य वर्ग
[सम्पाद्यताम्]अधमर्णः | कर्जा लेने वाला |
आपणः | दूकान |
आपणिकः | दूकानदार |
उत्तमर्णः | कर्जा देने वाला |
कुसीदम् | कर्जा देने वाला |
कुसीदवृत्तिः | साहूकारा , बैंकिंग |
कुसीदिकः | साहूकार |
ग्राहक | लेने वाला , गाहक |
दैनिकपंजिका | रोजनामचा |
नामानुक्रमणिका | लेखा बही |
नाम्नि | उधार खाते |
पण्यम् | सामान |
राशिः | धन रकम ढेर |
ऋणम् | कर्जा |
लेखकः | मुनीम |
वणिजः | वैश्य |
वणिकपंजिका | बही |
वाणिज्यम् | व्यापार |
विक्रयः | विक्री |
विपणिः | बाजार |
विक्रेतृ | बेचने वाला |
वृत्तिः | जीविका |
संख्यानम् | हिसाब |
रोग वर्ग
[सम्पाद्यताम्]अजीर्णम् | कब्ज |
अतिसारः | दस्त |
अर्शस् | बवासीर |
उपदंशः | गरमी , सिफलिस |
कासः | खाँसी |
ज्वरः | बुखार |
पाण्डुः | पीलिया |
पक्षावातः | लकवा मारना |
पिटकः | फोड़ा |
पिटिका | फुंसी |
प्रतिश्यायः | जुकाम |
प्रमेहः | प्रमेह |
प्रलापकज्वरः | निमोनिया |
प्रवाहिका | पेचिस |
मधुमेहः | बहुमूत्र, डायविटीज |
मन्थरज्वरः | मोतीझरा |
रक्तचापः | ब्लडप्रेशर |
राजयक्ष्मन् | तपेदिक, टीबी |
वमुथः | कै |
विद्रधिः | कैन्सर |
विषमज्वरः | मलेरिया |
विषूचिका | हैजा |
शीतज्वरः | इन्फ्लूएंजा, फ्लू |
शीतला | चेचक |
संनिपातज्वरः | टाइफाइड |
विद्यालय सम्बन्धि शब्दाः
[सम्पाद्यताम्]अङ्कः | नम्बर |
अध्यापकः | अध्यापक |
अध्येता | छात्र |
अध्येत्री | छात्रा |
अनुपस्थितः | गैरहाजिर |
अन्तेवासी | शिष्य |
अवकाशः | छुट्टी |
अश्मपट्टिका | स्लेट |
आचार्यः | शिक्षक |
उपकुलपतिः | वाइस चांसलर |
उपशिक्षासंचालकः | डिप्टी डायरेक्टर |
प्रधानलिपिकः | हेडक्लर्क |
प्रबन्धकर्ता | मैनेजर |
प्रश्नः | सवाल |
प्रस्तोता | रजिस्ट्रार |
प्राध्यापकः | प्रोफेसर |
प्रावरणम् | जिल्द |
पृष्ठम् | पेज |
पंजिका | रजिस्टर |
मन्दधीः | नालायक, मूर्ख |
मसी | स्याही |
मसीपात्रम् | दवात |
वारि वर्ग (व्योम वर्ग)
[सम्पाद्यताम्]अर्णवः | समुद्र |
आपगा | नदी |
आर्वतः | भौंर |
आहावः | हौज, टैंक |
कच्छपः | कछुआ |
कर्णधारः | नाविक , खिवैया |
कर्दम् | कीचड़ |
कुलीरः | केकड़ा |
कूलम् | तट |
तोयम् | जल |
अवग्रहः | अवृष्टि |
अवश्यायः | हिम, बर्फ |
आतपः | धूप |
आसारः | मूसलाधार वर्षा |
इन्द्रायुधम् | इन्द्रधनुष |
उत्तरायणम् | उत्तरायण |
करकाः | ओले |
गभस्तिः | किरण |
ज्योत्सना | चाँदनी |
दक्षिणयानम् | दक्षिणायन |
दर्शः | अमावस्या |
नक्रः | मगर |
नौः | नाव |
पोतः | पानी का जहाज |
भेकः | मेढक |
मीनः | मछली |
वीचिः | तरंग |
सरस् | तालाब |
सरसी | झील |
सैकतम् | रेतीला |
ह्रदः | बड़ी झील |
द्वादशराशयः | बारह राशियाँ |
नक्षत्रम् | नक्षत्र |
नवग्रहाः | नवग्रह |
राका | पूर्णिमा |
वियत् | आकाश |
वृष्टिः | वर्षा |
शीकरः | जल कण |
सप्तसप्तिः | सूर्य |
सप्ताहः | सप्ताह |
सुधांशु | चन्द्रमा |
सौदामिनी | विद्युत |
स्तनितम् | मेघगर्जन |
वृक्षानां नामानि (वृक्षों के नाम)
[सम्पाद्यताम्]आक | अर्कः |
आँवला | आमलकः |
आड़ू | आर्द्रालुः |
अंजीर | अंजीरः |
अखरोट | अक्षोटः |
अंगूर | द्राक्षा‚ मृद्वीका |
आबनूस | तमालवृद्वाः |
अमरूद | बीजपूरः |
अशोक | अशोकः |
आम | सहकारः‚ रसालः‚ आम्रम् |
इमली | तिन्तिडीकम् |
इलाइची | एला |
कल्पवृक्ष | कल्पवृक्षः |
कटहल | पनसः |
कत्था | खादिरः |
कदम्ब | नीपः |
करौंदा | करमर्दकः |
केला | कदली |
खजूर | खर्जूरम् |
गूलर | उदुम्बरम् |
चीकू | |
चीड़ | भद्रदारुः |
चन्दन | चन्दनम् |
चाय | चायम् |
जामुन | जम्बू |
ढाक | पलाशः |
ताड़ | तालवृक्षः |
तुलसी | तुलसिका |
नींबू | जम्बीरम् |
नारियल | नारिकेलः |
नाशपाती | अमृतफलवृक्षः |
नींम | निम्बवृक्षः |
पारिजात | पारिजातः |
पाकड़ | प्लक्षः |
पान | ताम्बूलम् |
पपीता | मधुकर्कटीवृक्षम् |
पीपल | अश्वत्थः |
बड़ | न्यग्रोधः |
बरगद | वटवृक्षः |
महुआ | मधूकः |
बेल | बिल्वः |
मुसम्मी | मातुलुंगः |
मेंहदी | मेन्धिका |
रीठा | फेनिलः |
लीची | लीचिका |
लिसोड़ा | श्लोष्मातकः |
लौकी | अलाबुः |
रेंड़ | एरण्डः |
शीशम | शिंशपा |
शरीफा | सीताफलवृक्षः |
सफेदा | |
साल | सालः |
संतरा | नारंगम् |
सेव | सेवम् |
सर्ज | सर्जः |
सेमर | शाल्मलिः |
देवदारु | देवदारुः‚ देववृक्षः |
धतूरा | धत्तूरः |
इन्धनम् | ईंधन |
करीरः | करील |
काननम् | वन |
किसलयम् | कोंपल |
गुग्गुलः | गूगूल |
तमालः | आबनूस |
दारूः | लकड़ी |
पर्णम् | पत्ता |
प्रियालः | प्याल |
भद्रदारूः | चीड़ |
साखू | |
हरसिंगार | शेफालिका |
मूलम् | जड़ |
वल्लरिः | बौर |
विटपिनः | वृक्ष |
व्रततिः | लता |
वृन्तम् | डंठल |
श्लेष्मातकः | लिसोड़ा |
सर्जः | सर्ज |
सालः | साल का पेड़ |
सिन्दूरः | बाँझ का पेड़ |
गृह वर्ग
[सम्पाद्यताम्]अर्गलम् | अर्गला |
अश्मचूर्णम् | सीमेन्ट |
कपाटम् | किवाड़ |
कक्षा | कमरा |
काचः | काँच |
कीलः | चटकनी |
कुट्टिमम् | फर्श |
खर्परः | खपड़ा |
खर्परावृत्तम् | खपरैल का |
गवाक्षः | खिड़की |
छदिः | छत |
तृणम् | फूस |
त्रपुः | टीन |
त्रपुफलम् | टीन की चद्दर |
दारूः | लकड़ी |
नागदन्तः | खूँटी |
पटलगवाक्षः | स्काईलाइट |
प्रकोष्ठः | पोर्टिको |
प्रणालिका | नाली |
प्रलेपः | प्लास्टर |
महाकक्षः | हाल |
लघुकक्षः | कोठरी |
लौहफलकम् | लोहे की चद्दर |
वरण्डः | बरामदा |
स्तम्भः | खम्भा |